Ugonjwa wa figo ni hali inayohusisha upungufu wa utendaji kazi wa figo.
Figo ni viungo viwili vidogo vyenye umbo la maharage vilivyopo katika sehemu ya chini ya mgongo.
Kazi kuu za figo ni kusafisha damu, kudhibiti kiwango cha maji na chumvi mwilini, na kuzalisha homoni zinazosaidia kudhibiti shinikizo la damu na uzalishaji wa seli nyekundu za damu (erythropoiesis).
Kuna aina nyingi za magonjwa wa figo, na hali hizi zinaweza kutofautiana kwa ukali na sababu zinazosababisha. Baadhi ya aina za magonjwa ya figo ni pamoja na:
1) Kushindwa Kwa Figo Kufanya Kazi (Kidney Failure).
Kuna aina mbili za kushindwa kwa figo kufanya kazi ambazo ni kushindwa kwa figo kufanya kazi kutokana na sababu za muda mfupi (acute kidney failure) na kushindwa kwa figo kufanya kazi kutokana na sababu za muda mrefu (chronic kidney failure).
Baadhi ya sababu zinazoweza kufanya figo zishindwe kufanya kazi katika muda mfupi ni pamoja na upungufu mkubwa wa ujazo wa damu (kupoteza damu kwa kiasi kikubwa), upungufu wa maji mwilini kutokana na kutapika, kuhara, na homa, maambukizi kwenye figo mfano sepsis, mawe kwenye figo (kidney stones) nk.
Baadhi ya sababu zinazoweza kufanya figo zishindwe kufanya kazi katika muda mrefu ni pamoja na Kisukari kisichodhibitiwa (uncontrolled diabetes mellitus), shinikizo kubwa la damu lisilodhibitiwa (uncontrolled hypertension), mawe kwenye figo (kidney stones), magonjwa ya tezi dume (prostate disease) nk.
2) Polycystic Kidney Disease (PKD).
Hii ni hali ya kurithi ambapo vimbe (cysts) nyingi hujitokeza kwenye figo. Vimbe hizi zinaweza kuwa kubwa na zinaweza kusababisha uharibifu wa figo.
3) Glomerular Diseases.
Hii ni kundi la magonjwa yanayohusisha uharibifu wa glomeruli, mishipa midogo ya damu kwenye figo ambayo hufanya kazi ya kuchuja damu.
Magonjwa ya glomeruli kama vile primary glomerular diseases na secondary glomerular diseases yanaweza kusababisha uharibifu wa figo na kuvuja kwa protini kwenye mkojo.
4) Autoimmune Kidney Diseases.
Magonjwa haya yanahusisha mfumo wa kinga ya mwili kushambulia figo, mfano nephrotic syndrome na nephritis.
5) Ugonjwa Wa Figo Unaosababishwa Na Kisukari (Diabetic Nephropathy).
Kisukari cha muda mrefu kinaweza kusababisha uharibifu wa figo, hali inayojulikana kwa kitaalamu kama diabetic nephropathy.
6) Mawe Kwenye Figo (Kidney Stones).
Hii ni hali inayosababisha mawe kujitokeza kwenye figo, ambayo inaweza kusababisha maumivu makali wakati wa kukojoa.
Mambo Muhimu Ya Kuzingatia Ili Kujikinga Na Ugonjwa Wa Figo:
Kujikinga na magonjwa ya figo ni muhimu kwa afya yako yote. Zifuatazo ni hatua kadhaa za kujikinga na matatizo ya figo:
1) Dhibiti Shinikizo La Juu La Damu.
Shinikizo la juu la damu linaweza kusababisha uharibifu wa figo.
Ni muhimu kuchukua hatua za kudhibiti shinikizo la juu la damu, ikiwa ni pamoja na kuchukua dawa za shinikizo la juu la damu (anti hypertensive drugs) kama ilivyoagizwa na daktari wako, kudumisha lishe bora, kufanya mazoezi mara kwa mara, na kuepuka mafuta mengi na chumvi.
2) Dhibiti Kisukari.
Ikiwa una kisukari, ni muhimu kudhibiti viwango vya sukari mwilini kwa usahihi na kuchukua hatua za kudhibiti kisukari kutokana na ushauri wa daktari wako.
Viwango vya sukari vilivyoshindwa kudhibitiwa vinaweza kusababisha uharibifu wa figo.
3) Epuka Unywaji Wa Pombe Kupindukia.
Kunywa pombe kwa kiasi kikubwa kunaweza kuathiri figo.
Inashauriwa kunywa pombe kwa wastani au kujiepusha kabisa na pombe.
4) Dhibiti Lishe Yako.
Kula lishe bora inayojumuisha matunda, mboga, nyama ya kuku, samaki, na nafaka zenye nyuzi nyingi.
Epuka vyakula vyenye mafuta mengi, sukari nyingi, na chumvi nyingi.
Kudumisha uzito wa mwili unaofaa ni muhimu pia.
5) Kunywa Maji Ya Kutosha.
Kunywa maji ya kutosha kunasaidia figo kusafisha taka kutoka kwenye damu.
Lakini pia, usinywe maji mengi kupindukia, kwani inaweza kusababisha mzigo mkubwa kwa figo (kidney overload).
6) Epuka Madawa Na Sumu Kwa Kiasi Kubwa.
Madawa na kemikali zingine zinaweza kuwa na athari mbaya kwa figo.
Hakikisha unachukua dawa kwa kuzingatia ushauri wa daktari wako na epuka matumizi mabaya ya dawa au sumu.
7) Fanya Mazoezi.
Kufanya mazoezi mara kwa mara husaidia kudumisha afya ya figo na uzito wa mwili unaofaa.
Mazoezi husaidia kudhibiti shinikizo la damu na kuboresha mzunguko wa damu.
8) Pima Viwango vya Sukari na Shinikizo la Damu Mara Kwa Mara.
Kupima viwango vya sukari ya damu na shinikizo la damu na kufuata maelekezo ya daktari wako ni muhimu kwa kujikinga na matatizo ya figo.
9) Epuka Moshi wa Tumbaku.
Moshi wa tumbaku unaweza kuathiri figo.
Epuka uvutaji wa sigara na kuepuka mazingira yenye moshi wa sigara.
HITIMISHO:
Kuwa na afya bora ya figo ni muhimu kwa afya yako kwa ujumla. Kuzingatia mazoea bora ya maisha na kufuata ushauri wa kitaalamu wa matibabu ni hatua muhimu kwa kujikinga na magonjwa ya figo.